Dự báo Việt Nam sẽ chuyển sang giai đoạn dân số già vào năm 2038

Cử tri các tỉnh Bà rịa – Vũng Tàu, Yên Bái, Hà Giang… bày tỏ lo ngại về viễn cảnh như trên, đề nghị Bộ Y tế nghiên cứu quy định số lượng sinh con của mỗi cặp vợ chồng sao cho phù hợp tình hình thực tế, bảo đảm nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế xã hội lâu dài của đất nước.

Tháp dân số được chia thành hai phần bởi đường cao từ đáy tháp lên đỉnh tháp, trong đó bên phải biểu thị dân số nữ và bên trái biểu thị dân số nam. Phần đáy tháp (hai thanh của nhóm tuổi 0-4 và 5-9) cho thấy sự thu ngắn của năm 2024 so 2019, cho thấy mức sinh giảm sau 5 năm. Trong khi nhóm tuổi phần đỉnh tháp (trên 80) tiếp tục được mở rộng. Ảnh: Tổng cục thống kê

Thực tế, Việt Nam vẫn trong thời kỳ “dân số vàng” với cơ cấu hai người trong tuổi lao động thì một người phụ thuộc. Tỷ trọng dân số 15-64 tuổi chiếm trên 67%; dưới 15 tuổi chiếm hơn 23% và trên 65 tuổi hơn 9%. Song, chỉ số già hóa dân số tăng nhanh hơn so với những năm 2014- 2019. Hiện, cả nước có hơn 14 triệu người trên 60 tuổi, tăng 2,8 triệu người so với năm 2019 và được dự báo xấp xỉ 18 triệu người vào năm 2030.

Chỉ số già hóa là tỷ số giữa dân số từ 60 tuổi trở lên so với dân số dưới 15 tuổi tính theo phần trăm. Tại Việt Nam, chỉ số già hóa có xu hướng tăng lên nhanh trong 10 năm trở lại đây, có xu hướng tiếp tục tăng những năm tiếp theo. Năm 2011, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số và là một trong quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Dự báo đến năm 2038, nghĩa là chỉ còn hơn 10 năm nữa, nước ta sẽ bước vào thời kỳ dân số già.

Bộ Y tế đánh giá già hóa dân số là một trong các thách thức của công tác dân số, tác động đến tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội, lao động, thiết kế cơ sở hạ tầng, đặc biệt trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Già hóa dân số cũng làm cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động giảm đi, cơ cấu nghề nghiệp sẽ thay đổi, gánh nặng kinh tế cho người lao động trẻ cũng cao hơn… Để ứng phó với già hóa dân số, ngành y tế nỗ lực giải quyết tình trạng mức sinh thấp.

Trả lời vấn đề này hôm 13/3, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho hay Bộ Y tế đã hoàn thiện nội dung Hồ sơ Đề nghị xây dựng Luật Dân số, gửi Chính phủ. Dự thảo Luật Dân số tập trung vào các nội dung chính là duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước, khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng để bảo đảm quy mô dân số hợp lý và thích ứng với quá trình già hóa dân số.

Trong đó, dự kiến cho phép cặp vợ chồng, cá nhân quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh; đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên nhằm giảm thiểu những hệ lụy của mất cân băng giới tính khi sinh đối với kinh tế, xã hội.

Riêng về mức sinh, Bộ Y tế đề xuất cho phép lao động nữ khi sinh con thứ hai được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng. Bộ Chính trị cũng yêu cầu không kỷ luật Đảng viên sinh con thứ ba. Hàng loạt chính sách thay đổi này nhằm khuyến sinh do mức sinh của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất Đông Nam Á, hiện chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ.

Bộ Y tế đang hoàn thiện báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của các thành viên Chính phủ. Dự án Luật Dân số dự kiến sẽ được Chính phủ xem xét tại kỳ họp chuyên đề về xây dựng pháp luật vào năm 2025. Nếu được thông qua, dự kiến dự án luật được trình Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9/2025 và thông qua tại kỳ họp thứ 10/2025.